Trận Porto Bello 20-22/11/1739

Trận Porto Bello hoặc Portobello (Porto Bello Battle), là một trận chiến xảy ra vào ngày 22 tháng 11 năm 1739 tại Porto Bello, Panama giữa lực lượng hải quân hoàng gia Anh (bên tấn công) và hải quân Tây Ban Nha (phòng thủ Porto Bello). Trận chiến xảy ra ở giai đoạn đầu của cuộc chiến tranh kế vị Áo (War of the Austrian Succession) đôi khi được nhắc đến với cái tên cuộc chiến tranh chiếc tai của Jenkins (War of Jenkins' Ear [1]). Kết quả của nó dẫn đến một chiến thắng hoàn toàn của Anh quốc trước Tây Ban Nha.

 Về bối cảnh:

Cảng Porto Bello là một cảng biển có vị trí quan trọng đối với người Tây Ban Nha tại Panama. Kể từ sau thất bại của chiến dịch phong tỏa cảng Porto Bello (Blockade of Porto Bello) của Hải quân Anh Quốc vào năm 1727 nhằm mục đích cắt đứt đường vận chuyển tài nguyên và vật liệu từ vùng biển Caribe về Tây Ban Nha, chiến dịch mà Phó đô đốc Hải quân Anh lúc đó là Edward Vernon đã từng tham gia. Ông lặp lại nhiều lần rằng ông có thể chiếm được cảng biển này chỉ với hạm đội 6 tàu chiến (ship). Sau cuộc gặp của mình với chỉ huy trưởng trạm Jamaica (Jamaica Station) ông đã tổ chức một cuộc tấn công vào cảng Porto Bello chỉ với 6 tàu chiến bất chấp những lời chỉ trích nhằm vào ông lúc đó cho rằng hạm đội 6 tàu chiến là quá ít để chiếm được cảng Porto Bello lúc đó đang được chiếm đóng bởi người Tây Ban Nha. Vernon là người ủng hộ việc dùng hạm đội tàu nhỏ linh hoạt và được vũ trang đầy đủ với chiến thuật tấn công nhanh thay cho những hạm đội tàu lớn nặng nề và dễ dàng là mục tiêu của đối phương.

Trang phục lính Anh

Diễn biến trận đánh:

Lực lượng của Phó Đô Đốc Vernon xuất hiện vào sáng ngày 20 tháng 11 năm 1739 tại Porto Bello để bắt đầu chuẩn bị cuộc tấn công chính. Hạm đội của Vernon tận dụng gió đông để tập trung đánh chiếm cảng – pháo đài Todo Fierro, lực lượng chiếm đóng Tây Ban Nha tại pháo đài bị tấn công bất ngờ, đã nhanh chóng rút lui, bỏ lại pháo đài, những quân lính Tây Ban Nha bị bắt được đưa lên tàu của người Anh. Quân lính Anh chiếm được pháo đài Todo Fierro hạ cờ Tây Ban Nha xuống và giương cờ Anh tại đây. Trong số 300 quân lính Tây Ban Nha đồn trú tại đây chỉ có 40 người ở lại chống trả dưới sự chỉ huy của Trung úy Don Juan Francisco Garganta

Sau khi chiếm được Todo Fierro thuận lợi, E.Vernon đã điều tàu qua tấn công pháo đài Santiago Fortress, đánh chìm một tàu Tây Ban Nha và gây nên các thiệt hại khác. Vào sáng sớm hôm sau 21 tháng 11 năm 1739, Tây Ban Nha yêu cầu đàm phán. Người đại diện cho Tây Ban Nha lúc đó Francisco Javier Martínez de la Vega y Retes đầu hàng vào buổi chiều ngày 22 tháng 11 năm 1739. Người Anh chiếm được cảng Porto Bello với 3 người chết và 7 người bị thương, 1 trận đánh hoàn toàn áp đảo của người Anh trước người Tây Ban Nha.Chiến lợi phẩm mà người Anh thu được trong trận này là 1 con tàu vũ trang lớp Snow (Snauw) của Tây Ban Nha sau này được đổi tên thành “Triumph” và 2 tuyến phòng thủ bờ biển với 20 súng thần công (canon) mỗi tuyến. Người Anh chiếm được Porto Bello sau đó phá hủy các pháo đài, các tòa nhà chính và các cơ sở hàng hải quan trọng của Tây Ban Nha, sau đó rút quân sau 3 tuần chiếm đóng thành phố.

Admiral Eward Vernon

Ảnh hưởng:

Việc chiếm đóng Porto Bello đã được chào đón như một chiến thắng đặc biệt trên toàn xứ Anh quốc và Bắc Mỹ ( lúc đó Mỹ đang là thuộc địa của người Anh) và tên Porto Bello được sử dụng trong nhiều đợt kỷ niêm: chẳng hạn như đường Portobello tại London, huyện Portobello ở Edinburgh và Dublin; cũng như Porto Bello ở Virginia và Porto Bello tại Quận St. Mary, Maryland. Chiến thắng này đã đặc biệt được đón nhận ở các thuộc địa Anh Bắc Mỹ, nơi mà Hải quân Tây Ban Nha đã bị yếu thế hơn nhiều so với Hải quân hoàng gia Anh.

Đô đốc Vernon sau đó đã trở thành một anh hùng nổi tiếng, và bản thân ông được kỷ niệm ở một vài nơi, có lẽ nổi tiếng nhất là dinh thự VerMount Vernon , sau này là tài sản của George Washington. Ông được thăng cấp bậc của Đô Đốc (Admiral). Vernon là một người gây chú ý của chính phủ Anh, trong bối cảnh chiến tranh, cũng như trước trận Porto Bello, ông là một trong những người ủng hộ một cách tiếp cận hiếu chiến hơn đối với kẻ thù của nước Anh. Thủ tướng Anh lúc đó là Robert Walpole dưới áp lực lớn do phe đối lập đã phát động các cuộc tấn công tương tự dọc theo bờ biển Tây Ban Nha và các thuộc địa của Tây Ban Nha để giành quyền ảnh hưởng của người Anh.

Trận chiến tiếp theo Vernon trong chiến dịch này [2], một cuộc tấn công quy mô lớn vào Cartagena de Indias (thuộc Colombia ngày nay) năm 1741, kết thúc như một thảm họa và thất bại của người Anh do bệnh tật. Các hạm đội Anh gồm 186 tàu và gần 27.000 người đã bị đánh bại bởi một đơn vị đồn trú chỉ có 3.500 người và 6 tàu chiến được  chỉ huy bởi đô đốc Tây Ban Nha Blas de Lezo một mắt, một tay, một chân.

Mẫu tàu chiến Snow (Snauw)

Mặc dù kiểm soát của người Anh chỉ kéo dài ba tuần nhưng đó cũng là khoảng thời gian Porto Bello đã bị phá hủy hoàn toàn; nó đã bị bỏ hoang phần lớn. Nền kinh tế của thị trấn đã không phục hồi hoàn toàn cho đến khi xây dựng kênh đào Panama gần hai thế kỷ sau đó.

E.Vernon được in trên đồng xu

[1] Vào năm 1738, thủy thủ người Anh Robert Jenkins đã trình cái tai bị thương và đang thối rữa trước các thành viên Quốc hội. Anh đã thuật lại rằng, một nhân viên cảnh sát biển Tây Ban Nha đã cắt tai anh 7 năm trước như hình phạt cho tội buôn lậu. Đồng thời, thủy thủ này có thêm thắt một vài yếu tố cho câu chuyện hấp dẫn hơn. Vì vậy, nước Anh đã tuyên bố chiến tranh với vương quốc Tây Ban Nha, dù lí do gây chiến hết sức ngớ ngẩn. 

Sự thật là xung đột giữa Anh và Tây Ban Nha bắt đầu vào những năm 1700 và chiếc tai bị cắt của Jenkins thực chất chỉ là chất xúc tác cho cuộc chiến. Mâu thuẫn bắt nguồn từ tranh chấp lãnh thổ biên giới giữa Florida Tây Ban Nha và Georgia Anh. Cuộc chiến bùng nổ cuối năm 1739 và tiếp tục kéo dài 2 năm nữa ở Florida và Georgia không phân thắng bại rõ ràng. Cuộc chiến sau đó cộng hưởng với chiến tranh kế vị của Áo kéo dài tới năm 1748.

[2] Trận đánh là một phần trong cuộc chiến tranh Jenkins’ Ear giữa Tây Ban Nha và Anh Quốc.

Một số hình ảnh về Porto Bello ngày nay